Wat is Oplossingsgericht werk?

Oplossingsgericht Werken is een effectieve en praktische aanpak voor positieve verandering bij individuen, teams en organisaties. De krachtige resultaten verklaren de snelle groei van deze methodiek. Een kenmerkende uitspraak: ‘Als iets werkt, doe er meer van. Werkt het niet, doe iets anders.’ Deze manier van benaderen en begeleiden gaat ervan uit dat de hulpbronnen en vermogens om tot de oplossing te komen zich altijd in de mens of de organisatie zelf bevinden. De focus ligt op oplossingen in plaats van op problemen, op de toekomst in plaats van op het verleden en op wat goed gaat in plaats van op wat fout gaat.
De methodiek is gebaseerd op de gedachte dat iedereen alle mogelijkheden tot oplossingen al in zich heeft. Alleen heeft degene op het moment dat het probleem zich voordoet geen toegang tot die oplossingen. De bijdrage als begeleider zit dan ook in het gericht stellen van vragen, die de ander helpen om zelf oplossingen te formuleren. Of, anders gezegd, er achter te komen wat voor hem of haar werkt.

Het Oplossingsgerichte Model komt voort uit de psychotherapie, maar is inmiddels al zeer succesvol doorgedrongen in de wereld van coaching en educatie. Het is een werkwijze die toegankelijk en toepasbaar is voor mensen in alle leeftijdsgroepen. Hieronder vindt u meer informatie over de herkomst van dit model:

OW werkt met wat er in het moment is, gericht op een gewenste toekomst, met als doel problemen op te lossen. Het werd aanvankelijk ontwikkeld als antwoord op de traditionele psychotherapie, waarbij de therapeut als deskundige beslist wat de beste oplossing is voor de problemen van de cliënt. OW beoogt samen te werken met de cliënt, die tenslotte zijn eigen situatie het best kent, om zo tot een goed werkende oplossing te komen die pragmatisch en realistisch is en aansluit bij de behoefte van de cliënt. Het resultaat is een respectvolle, kortdurende therapie of coaching die werkbare oplossingen oplevert. De cliënt behoudt daarbij zelf verantwoordelijkheid en eigenaarschap bij het realiseren van de benodigde veranderingen.

OW is een pragmatische aanpak. De op zichzelf eenvoudig theorie, is duidelijk herkenbaar afkomstig vanuit het Mental Research Institute in Palo Alto (VS), de filosofie van Wittgenstein en een Boeddhistische denkwijze. Er zijn verschillende stromingen die als oorsprong van OW kunnen worden aangeduid, waaronder de werkwijze van dr. Milton Erickson, Steve de Shazer en Insoo Kim Berg.

De belangrijkste uitgangspunten en basisprincipes
Er is altijd verandering: verandering is onvermijdelijk.

  • Het is de bedoeling deze te identificeren en de bruikbare veranderingen in te zetten.
  •  Er is altijd sprake van samenwerking.
  • Weerstand is geen bruikbaar begrip.
  • Een gedetailleerde analyse en begrip van het probleem is doorgaans van weinig hulp bij het vinden van oplossingen.
  • Geen enkel probleem doet zich altijd voor: in de uitzondering bevinden zich de sleutels tot het vinden van oplossingen. De beste manier is uit te vinden wat er precies gebeurt als het probleem zich niet voordoet.
  • Aanwijzingen voor de oplossing bevinden zich altijd recht voor onze neus in het heden.
    Je moet ze alleen weten te herkennen.
  • Er is geen ’goede’ manier om naar dingen te kijken: er zijn veel manieren om naar een situatie te kijken. Verschillende standpunten kunnen even goed werken.
  • De cliënt definieert zelf het behandel- of coachingdoel.
  • De cliënt bezit de hulpbronnen al die nodig zijn om tot oplossingen te komen.
  • Kleine veranderingen in de gewenste richting kunnen worden ingezet met groot effect. Slechts een kleine verandering is nodig. “Don’t fix what isn’t broken.”

De belangrijkste oplossingsgerichte instrumenten
OW heeft een typerende wijze van denken en werken, die wezenlijk verschilt van andere modellen. Het is een zogenaamd ’interventiemodel’. Voor deze interventies zijn er allerlei oplossingsgerichte instrumenten, waarvan er velen inmiddels ook zijn doorgedrongen in andere vormen van werken.
De meest belangrijke treft u hieronder aan.

  • Herkennen (van oplosbare én onoplosbare problemen)
  • Aanmoedigen/uitnodigen (van spreken over oplossingen)
  • Hulpbronnen (gebruikmaken van wat er is aan competenties, ervaring, eigenschappen, etc)
  • De gewenste situatie: de ideale toekomst wordt onderhandeld en gecreëerd
  • De oplossing is niet altijd rechtevenredig met het probleem
  • Oplossingsgericht taalgebruik
  • Vragen stellen in plaats van cliënten vertellen wat zij moeten doen. Waaronder:
  • Schaalvragen
  • Wondervragen
  • Vragen naar uitzonderingen
  • Complimenten
  • Uitnodigen om meer te doen van wat al werkt
  • Onderhandeling en Consensus (bijvoorbeeld over de volgende stap)
  • Eenvoud (in taal en actie).

Een aantal typisch oplossingsgerichte interventies nog even wat verklaard
Zoals alle therapeutische modellen, heeft ook oplossingsgericht werken veel typerende ’gereedschappen’ die te gebruiken zijn als interventies en als communicatiemiddel. Het verschil zit hem hier echter in de wijze waarop deze worden toegepast. Zo maakt het verschil hoe een respons wordt opgevolgd; de timing waarop ze worden ingezet; wanneer spreken gewenst is of juist stilte en vele andere technieken. De hieronder genoemde zijn enkele van de meest bekende en opvallende oplossingsgerichte ’gereedschappen’.

De oplossing is niet altijd rechtevenredig met het probleem
Vanuit onze traditionele opvattingen zijn we geneigd problemen te analyseren om zo de oorzaak te achterhalen. Het wegnemen van de oorzaak is dan meestal de beoogde oplossing van het probleem. Bij OW is het niet persé noodzakelijk dat de oplossing rechtevenredig is aan het probleem. Dit is wel de meest ’schokkende’ en een die lijkt in te gaan tegen alle kennis en intuïtie over problemen en oplossingen. Volgens de “probleemgerichte” aanpak zou er een logische en coherente relatie bestaan tussen problemen en hun oplossingen. Toch zijn er talloze voorbeelden uit de realiteit  te bedenken waarin een dergelijke logica  niet opgaat en het noodzakelijk is een geheel andere aanpak te kiezen.

Oplossingsgericht taalgebruik
Probleemgericht taalgebruik is anders dan de taal van oplossingen. Probleemgerichte taal is meestal negatief, gaat over het verleden in een poging de oorzaken van het probleem te doorgronden en suggereert vaak dat het probleem zich altijd voordoet. Oplossingsgericht taalgebruik is meestal een stuk positiever, meer hoopvol, gericht op de toekomst en suggereert een situatie die meer voorbijgaand is. Omdat taal het primaire middel voor therapeutische of coachende interventies is, worden alle vragen gezien als mogelijke interventies. Taal wordt daarom met grote zorgvuldigheid gebruikt.

Oplossingsgerichte, gezamenlijk onderhandelde doelen
Alle therapeutische handelingen zijn doelgericht. Dat betekent dat de handeling zinvol is en onderhandelt wordt tussen cliënt en therapeut. Daarom zijn in OW heldere, concrete en specifiek meetbare doelen belangrijk. Er moet een duidelijk zicht zijn op de mogelijkheid van oplossingen, anders wordt het lastig te onderscheiden wanneer het werk erop zit. De cliënt bepaalt samen met de coach of therapeut wanneer het probleem voldoende is opgelost en de cliënt genoeg zelfvertrouwen heeft om verder, voorbij het probleem, te gaan. Zonder dergelijke specifieke criteria kan therapie of coaching lang duren zonder dat de cliënt of begeleider zich realiseert dat er al succesvolle veranderingen zijn bereikt.

Schaalvragen
Het op een schaal van 1 tot 10 plaatsen is zo eenvoudig dat zelfs een kleuter dit gemakkelijk kan doen, zodat met wat visuele hulp zij zelfs op deze jonge leeftijd zelf in staat zijn een  inschatting van hun situatie te maken over tal van onderwerpen. Misschien is dit wel het meest opvallende oplossingsgerichte instrument. Het helpt bruikbare informatie boven tafel te krijgen en het onderhandelen en toegankelijk maken van deze voor de cliënt belangrijke informatie te vergemakkelijken en verhelderen. Omdat het zo simpel is en omdat het bovendien zowel de therapeut als cliënt op subjectieve wijze informatie geeft over de staat van deze informatie.

’Wondervragen’
De wondervraag is nog zo’n bijzondere interventie. Waar sommige cliënten en  organisaties problemen ondervinden hun criteriavoor succes te omschrijven, kan de wondervraag uitkomst bieden. Het helpt de cliënt de eerste stappen op weg naar oplossingen te definiëren en verbindt met het gewenste doel. Zonder onrecht te doen aan de immensiteit van het probleem nodigt het de cliënt uit zelf kleine, realistische en concrete stapjes in de richting van de gewenste toekomst te maken. Het helpt een beeld te vormen van hoe de oplossing er uit zou kunnen zien. En, met een goede opvolging van deze stap, helpt het de cliënt zelf verder te bouwen en stapsgewijs het probleem te om te vormen in hanteerbare en haalbare acties.

Vragen naar uitzonderingen
Alle problemen hebben uitzonderingen. Door aandacht te geven aan de momenten dat de problemen zich niet voordoen kan belangrijke informatie worden verkregen op weg naar de oplossing. Bovendien geeft het simpele feit dat er dus kennelijk al momenten zijn dat het probleem zich niet voordoet hoop voor verbetering en vooral aanleiding deze uitzonderingssituaties eens grondig te gaan analyseren. In deze situaties bevinden zich de sleutels naar wat gedaan kan worden om het probleem op te lossen.

Complimenten
Complimenten zijn een essentieel onderdeel van oplossingsgericht werken. De moeilijkheid van het probleem onderkennen en herkennen én positief bevestigen van wat de cliënt al goed doet, bemoedigt en motiveert tot verandering. De cliënt voelt tegelijkertijd de betrokkenheid en het begrip van de coach of therapeut. Complimenten vergroten wat al goed gaat uit. Nadenken over hoe andere betrokkenen de cliënt zouden complimenteren verbindt de cliënt bovendien met de meest belangrijke personen in zijn/haar leven buiten de kamer van de coach of therapeut. 

Vragen en Aanmelden

Bent u geïnteresseerd?

Heeft u nog vragen over deze training of coaching? Of wilt u zich direct aanmelden?
Klik op de button voor ons reactieformulier!
Vragen en Aanmelden